Bişkek (Golden Bridge News) Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Dil Hazırlık Bölümünde dil öğrenen öğrencilerin derslerinde kullanılmak üzere hazırlanan “ Altın Köprü Türkçe Öğretimi ve Kırgızca Öğretimi Ders Kitapları serisinden B2 seviyesine uygun kaynak eserler 25 Mart 2018’de öğrencilerin kullanımına sunuldu.
2014 yılından beri devam eden “Altın Köprü Türkçe ve Kırgızca Öğretimi Ders Kitapları Projesi çerçevesinde Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesinin kendi kaynaklarını oluşturmada ve dil öğretimindeki örnek çalışmaları devam etmektedir. Konuyla ilgili olarak Proje sorumlusu ve Yabancı Diller Yüksekokulu Müdür Yardımcısı Öğretim Görevlisi Muhittin Gümüş’le yaptığımız röportajı sizlere sunuyoruz.
Türkel Gazetesi: İnsanlara dil öğretmek aynı zamanda o dilin kültürünü de öğretmektir. Okullarda öğrenciler ana dillerinde de ders alırlar, o dilin edebiyatını da okurlar. İhtiyaç duyduklarında yabancı dil öğrenirler. İki değişik öğretim alanında uzmanlık önemlidir. Anadili olarak Türkçe/Kırgızca öğretimi ile yabancı dil olarak Türkçe/Kırgızca arasında ne gibi fark vardır?
M. Gümüş: Anadili öğretimiyle yabancı dil öğretimi birbirinden farklı alanlar olup bu iki alanda çalışanlar da birbirinden farklı uzmanlık bilgisine sahiptir. Anadili öğretiminin öğretim teknikleri, yöntemleri, materyalleri, öğretim amaçları ve beceri kazandırma çalışmalarındaki etkinliklerin tamamında hedef kitlenin ana diliyle ilgili bilgi ve becerilerinin geliştirilmesine yönelik programlar yabancı dil öğretimindekilerden ayrı hedefler doğrultusunda uygulanır. İzninizle Türkçeyi esas alarak açıklayacağım. Bir Rus, Alman veya Japon için Türk dili yabancı bir dildir. Bunlar kendi anadillerini doğdukları aile ortamından, yaşadıkları sosyal çevreden, okul öncesi eğitim kurumlarından ve değişik yayınlardan yararlanarak öğrenirler ve bu süreç okullardaki ve yükseköğrenim gördükleri eğitim kurumlarında da devam eder. İnsanlar anadillerini, en başta iletişim amacıyla öğrenirken devamında eğitim, öğretim, bilim, edebiyat ve sanat dili olarak öğrenirler. Anadili derslerindeki öğrenciler, kendi dillerinde konuşan, yazan, dinlediklerini ve okuduklarını anlayan, yorumlayan bir hedef kitleyi teşkil ederler.
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin anadili doğal haliyle Türkçe olmadığı için, hiçbir kelime bilmeden, anlamadan katıldıkları derslerde kullanılan ders kitapları, yardım araçlar, sözlükler, hazırlanan programlar ve bu programlar çerçevesinde öğretim teknikleri ve yöntemleri de hedef kitlenin dil öğrenmesine yarayacak nitelikte ve özellikte olması gerekir. Benim çocuğum okulunda Türkçe dersi görür ama dilin anlatım gücünü fark ederek anadiliyle yazılmış seviyesine uygun eserleri okuyup anlamak, duygu ve düşüncelerini de Türkçenin kurallarına uygun biçimde yazabilmeyi amaçlar. Oysa anadili Türkçe olmayan bir genç için gerekli olan şey, ilk dersten itibaren Türkçenin seslerini tanıması, seslendirmesi, temel söz varlığını oluşturan öğelerden başlayarak günlük hayatta en çok kullanılan çekirdek sözleri kavrayıp cümleler kurması, dört temel beceriyi yani dinleme, okuma, yazma ve konuşma becerilerini bilgiden alışkanlık ve beceriye dönüştürmesi beklenir. Yabancılara Türkçe öğretmek özel bir bilgi ve beceri gerektiren, kendine mahsus zorlukları olan profesyonel disiplin çerçevesinde uygulamalı bir çalışma alanıdır. Yabancılara Türkçe öğretme işi dilin kültürü taşıyıcılığı görevine uygun zihni ve fikrî hazırlığı, fedakârlık yapmayı, ciddi bir emek sarf etmeyi gerektiren bir meslektir. Bu hususta söyleyeceğimiz söz çok ama bu röportaja sığmayacağı için ayrıntılı akademik bilgiler verme imkânımız yoktur.
Türkel Gazetesi: Kırgızistan’da Türkçe ve Kırgızca dil öğretimi faaliyetlerinden söz eder misiniz?
M. Gümüş: Kırgızistan’da Türkçe öğretimi kurumsal anlamda TC Millî Eğitim Bakanlığının kurduğu Türkiye Türkçesi Eğitim ve Öğretim Merkezinin 1996 yılında açılmasıyla başlamıştır. Bugüne kadar binlerce insana Bişkek ve değişik bölgelerde kurslar düzenleyerek Türkçe öğretilmiştir. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesinin eğitim ve öğretime başladığı 1997 yılında Türkçe hazırlık sınıflarının faaliyete geçmesiyle akademik düzeyde Türkçe öğretimi başlamıştır ve 21 yıldan beri bu hizmetini Yabancı Diller Yüksekokulu bünyesinde devam ettirmektedir. Türkiye Cumhuriyeti TİKA’nın desteklediği projelerle Kırgız Üniversitelerinde, T.C. MEB okullarında Türkçe öğretimi çok yaygın bir biçimde öğretilmektedir. Üniversitemizde bugüne kadar nitelikli düzeyde (C1) Türkçe öğrenerek uluslararası geçerliliği sahip sertifika alan öğrenci sayımız 15 bin civarındadır. Yalnızca birkaç aylık kurs görüp ayrılanlar bu sayıya dâhil değildir. Bazı Kırgız resmi kurumlarında (Askeri Lise, 58 Numaralı Lise, Kırgız Televizyon ve Radyo Kurumu) da uzun zamandır Türkçe dersleri vermekteyiz. Kırgızca ise üniversitemizdeki çok sayıda yabancı öğrenciye ve diğer isteklilere öğretilmektedir. Ayrıca eğitim dili Rusça olan okullardaki Kırgızca öğretmenlerinin mesleki gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla seminer ve çalıştaylar yapılmaktadır. KC Eğitim Bakanlığının yükseköğretim kurumlarında zorunlu devlet dili derslerinin uygulama programları ve materyallerinin hazırlanması hususunda da önemli çalışmalarımız var.
Türkel Gazetesi: Türkçe öğretiminde kullandığınız araç gereçler, kitaplar ve yeni yayımlanan kitaplarınızdan söz eder misiniz?
M. Gümüş: Yakın zamana kadar Ankara Üniversitesi TÖMER’in ders kitapları kullanılıyorduk. 2014 yılında başlattığımız ciddi bir mesai ve fedakârlık gerektiren çalışmalar sonucunda A1, A2, B1, B2 Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitapları ile bunlara ek olarak Zehra Öztürk’ün hazırladığı Alıştırma Kitapları yayımlanarak yaklaşık 1400 öğrencinin ve 43 Türkçe okutmanının hizmetine sunuldu. Üniversitemizin Rektörü Sayın Prof. Dr. Sebahattin Balcı’nın destekleriyle bizim sorumluluğumuzda yürütülen projede çok değerli meslektaşlarımızdan yazarlık ve meslekî bilgi ve becerilerini kullanarak kitapları hazırlayan İsmail Şen, Memet Saldıran, Gökcan Çelik, Rıfat Nergiz’in emekleri çok büyüktür. Bu projenin ilk aşamasında B. Özek, E.Taşbaş, F. Çelik, M. S. Arslan, A. Kara, Z. Öztürk, E. B. Akbaş’ın farklı ölçülerde alın teri vardır. Özkan Çelik’in koordinasyonunda seslendirme çalışmalarında görev alan meslektaşlarım ve uzaktan Türkçe öğretimi projesinin stüdyo çekimlerinde alın teri döken Memet Saldıran ve Buğra İnalöz yönetiminde büyük ekip görev almıştır. Onların her birine sizin aracılığınızla da teşekkür ederim. Bir yıllık uygulamadan sonra kitaplarda tespit edilen eksikler, teknik hatalar ve yeni öneriler dikkate alınarak gerekli düzeltmelerin, eklemelerin yapılmasına karar verildi, bu çalışmalar neticesinde istediğimiz nitelikte bir eserler dizisi oluşacaktır. Çalışmalarımız henüz bitmiş değil, Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitabının C1 düzeyi önümüzdeki ay sonunda tamamlanacak olan bu çalışmada da Dr. Fatih Çelik, Fatih Serçe, Recep Yürümez ve Fatih Başkapan yer almışlardır. Okutmanlarımızdan Ebru Karakaya nergis ve Aynur Güngül’ün editörlüğünde “Görsel Yayınlarla Türkçe Öğretimi”, Seçkin Uysal ve Hüseyin Satıcıoğlu’nun “Türkçe Öğretiminde Sınav Örnekleri” çalışması, Muhittin Gümüş, Burhanettin Çakıcı ve Derya Yelis’in yazarlığını ve editörlüğünü yaptığı “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Kılavuzu” adlı eser üzerinde çalışmalar devam ediyor. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi kendi kaynak eserlerini oluşturan, dil öğretiminde uluslararası bir marka olma yolunda hızla ilerleyen bir kurum olmanın gururunu yaşıyor.
Türkel Gazetesi: Yakın zamanlarda gerçekleştirmeyi düşündüğünüz projeleriniz var mı? Dil öğretimi çalışmalarında modern döneme ait yenilikler var mı?
M. Gümüş: Akademik hayatta üretmeden tüketmek mümkün olmamalıdır. Her zaman alın teri dökeriz, göz nuru saçarız ve bir eser, bir makale, bir kitap veya bir buluş gerçekleştirdikten sonra akademik vicdanımız rahatlar. Akademik vicdana sahip olanların gözü saatte, kulağı teneffüs zilinde yahut telefonda olmaz. “İki günü eşit olan ziyandadır diyen bir peygamberin ümmeti, çalışkanlığıyla övünmesi arzu edilen bir milletin ferdi, kazancını helal ettirmeden sakın ocağına dönme diyen bir ailenin evladı gününü gün etmez. Akademik vicdan sahipleri tekrardan ve ataletten uzak durmalıdır. Biz de bu anlayıştan yola çıkarak mesleğimizin, üniversitemizin, Türk milletinin beklentilerini gerçekleştirmek ideal ve azmiyle çalışmaya devam ediyoruz. Önemli ölçüde bitirdiğimiz ama Ağustos 2018’e kadar devam edecek olan deneme yayınlarıyla bütün dünyaya sunmayı arzu ettiğimiz bir projemiz; Altın Köprü Uzaktan Türkçe ve Kırgızca Öğretimi Projesidir. Bu proje, Sayın Rektörümüz Prof. Dr. Sebahattin Balcı’nın himaye ettiği, desteklediği ve Sayın Rektör Vekilimiz Prof. Dr. Asılbek Kulmırzayev’in çok önem verdikleri ve sürekli bizzat ilgilendikleri bir projedir. İnternet aracılığıyla dil öğretimi için Manas Üniversitesi Televizyon Stüdyolarında 26 Ekim 2017’de başlayan birinci etap çekimler sona erdi. Yeri gelmişken Manas radyo ve TV Müdürü Dr. Bülent Namal ve ekibindeki Timur Timaşev, Timur İbragimov’a, çekimlerde rol alan Türkçe ve Kırgızca okutmanlarına, Mütercim-Tercümanlık Bölümündeki sevgili öğrencilerimden Aslı, Enes, Ercan, Gizem, Songül, Betül ve daha adını sayamadıklarıma teşekkür ederim. İnternet ve bilgisayar ortamına aktarma işlemleri devam ediyor. Bilgisayar ortamına aktarma işlemlerini Türkçede Bayram Bilir, Buğra İnalöz, Ali Ünal, Kırgızcada çekim yönetmeni Askat Mamadiyev, Kıyal Toktonaliyeva, Venera Turatbek, Gülbara Şükürova yürütmektedir. Belli bir süre internette deneme yayınları olacak ve ardından bütün dünyada isteyen herkes Kırgızcayı ve Türkiye Türkçesini öğrenebilecek. Türkçe öğretiminde ilk değil ama ilk ve tek olması bakımından Kırgızcanın öğretiminde tarihi bir çalışma niteliği taşımaktadır. Bildiğiniz gibi Kırgızcanın yabancı dil olarak öğretiminin yalnızca 25 yıllık kısa bir geçmişi var. Bu dili internet aracılığıyla öğretmekte iki amacımız var. Bunlardan birincisi yabancılara öğretim, ikincisi ise edebî ve resmi yazışma ve konuşma düzeyinde Kırgızca bilmeyen KC vatandaşlarına öğretmektir. İnternet aracılığıyla uzaktan Türkçe öğretiminde başarılı bir proje gerçekleştiren Yunus Emre Enstitüsü ve aynı kurumun içinde ses getirici ve anlamlı çalışmalar yapan YETEM Müdürü (bizim mezunumuz ve 10 yıl kadar birlikte çalıştığımız) Sayın Kerim Sarıgül’ün emek ve gayretlerini burada hatırlatmak gerekir. Biz de Türk lehçelerini konuşanlara yönelik olarak Türkiye Türkçesini uzaktan öğretme amacımızı “Altın Köprü Uzaktan Türkçe Öğretimi” çalışmasıyla gerçekleştireceğiz. Dil öğrenmenin kültürel ve entelektüel gelişim için önemli bir araç olduğunu biliyoruz, fakat dil öğretiminde yöntem, kitap, araçlar, hedef kitlenin öğrenme isteği, öğretmen kalitesi ve eğitim ortamının niteliği söz konusu kültürel ve entelektüel gelişime katkı sağlamadaki rolünü daha çok ön plana çıkarmalıyız.
Türkel Gazetesi: Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederiz.
Muhittin Gümüş: Türk dünyasının gözü, kulağı ve sesi olan Türkel Yayın Grubunun yöneticilerine, başta Türkiye, Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan’da olmak üzere çok geniş bir coğrafyada gelişen çeşitli kültür, sanat, edebiyat ve Türk dünyasının ortak değerinin en güzel şekilde yansıtıldığı gazete ve dergileriniz aracılığıyla yaptığınız bu fedakâr çalışmalarınız nedeniyle şükranlarımı sunarım.
