BİŞKEK, 6 Kasım 2018 /Kabar/. Latince adı 'Ampulex Compressa' olan bir çeşit eşek arısı, çoğalmak için canlı hamam böceklerini zehirleyerek üzerine yumurtasını bırakıyor. Amerikalı bir araştırmacı, hazin sondan kendilerini kurtarmak isteyen hamam böceklerinin savunma mekanizmalarını inceledi.
Kurbanlarını birer yürüyen 'zombi'ye çeviren bu tür eşek arıları uzun süredir çalışmalara konu oluyor. Eşek arısı, önce böceğin boynuna saldırarak onu geçici olarak felç ediyor. Hareket kabiliyeti azalan böceğin savunmasız hale gelmesi sonrasında eşek arısı, böceğin beynine çok hassas bir miktarda zehir vererek, hareket kabiliyetini sağlayan dopamin hormonu salımını durduruyor. Böylelikle böcek nefes alan ve yaşayan ama kendi başına hareket edemeyen bir canlı haline geliyor. Eşek arısı daha sonra böceğin üstüne yumurtasını bırakarak, yavru larvanın canlı böcekten beslenerek büyümesine imkan tanıyor.
Her ne kadar eşek arısı ve kullandığı zehir çok sayıda araştırmaya konu olsa da, ilk defa hikayenin diğer tarafı, yani hamam böceğinin savunma mekanizması inceleme altına alındı. ABD'nin Tennessee eyaletindeki Vanderbilt Üniversitesi Profesörü Ken Catania, 'Zombi Olmaktan Kurtulmanın Yolu' başlıklı bilimsel yazısında böceklerin kendilerini korumak için kullandıkları taktikleri belirledi.
Yavaş çekim kameralar kullanıldı
Araştırma için kapalı bir alana koyulan hamam böceği ve eşek arısı yavaş çekim kameralarla incelendi.
Hamam böcekleri 55 deneyin 28'inde, yani yaklaşık yarısında herhangi bir savunma mekanizması kullanmadı. Bu böceklerden 24'ü ise ilk 3 dakikada zehirlenerek eşek arısı için bir av haline geldi. Savunma yapmayan böceklerden sadece 4'ü, yani yüzde 14'ü eşek arısının zehrinden kaçarak kurtulabildi.
Diğer yandan böceklerden 27'si ise kendini eşek arısına karşı savundu. Hamam böceğin kullandığı taktikler şöyle sıralandı:
- Ayakta savunma pozisyonu alma (stilt-standing)
- Tekme
- Isırılmadan kurtulmak için hızlı dönüşler
- Vücudunu kullanarak eşek arısını ezme
- Savunma ısırığı
Savunma taktiği kullanan böceklerden 17'si, yani yüzde 63'ü ise eşek arılarından kurtulmayı başardı.
Brain, Behaviour and Evolution dergisinde yayımlanan araştırmada Catania, sonuç olarak hamam böceklerindeki en etkili savunmanın hızlı ve sert geri saldırı olduğu sonucuna vardı.
