Bişkek, 27 Ocak /Kabar/. Yılın başlangıcında bizim girişimciler ve hükümetin, Kazakistan’dan, Kırgız süt, et ve balık ürünlerinin karayolu ile transit yasağı haberi içeren bir mektup alarak morali bozulmuştu. Daha sonra, ürünlerin taşımacılığı önceki rejimdeki gibi yapılacaği belirtilmişti. Buna ek olarak, ürünlerin çeşitleri arttı. Yasaklamanın gerçek nedenlerini ve sürdürülmüş diğer çalışmalara da yasağın olup olmadığını öğrenmek için “Kabar” ajansı muhabiri, Bitki Sağlığı Güvenliği Devlet Müfettişi Kalısbek Cumakanov ile özel röportaj yaptı.
-Kalısbek Turatbekoviç, Kazak tarafı gerçekten Kırgız süt, et ve balık ürünlerinin karayoluyla taşınmasını yasakladı mı, bu konuda geniş bir açıklama yapar mısınız?
Evet, 31 Aralık 2016’da Kazakistan Tarım Bakan Yardımcısı Gülmira İsayeva’nın adına karışık içerikli bir mektup geldi. Mektupta, komşu ülke, Kırgız süt, et ve balık ürünlerinin karayoluyla taşınmasını yasakladığı ve transit taşımacılığının sadece demir yolu ile yapılması talep edildiği bildirildi. Buna ek olarak, Kazak tarafı yasak nedenini de belirtmemişti. Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) kapsamında transit, Birliği'nin tüm üye ülkeleri üzerinden engelsiz yapılması gerekiyordu ve bunun gibi tek taraflı karar AEB’in koşulları ile çelişmektedir. Bu nedenle, mektubu iyice inceledik ve Kazak tarafının hükümet ile parlamentoya yasak nedenlerinin açıklamasının yapılması istenilen bir mektup gönderdik. Daha sonra, Kazakistan Tarım Bakanı Askar Mırzakarimov, onlar tarafından gönderilen ilk mektubun yanlış formüle edildiğini ve o mektubun geçersiz olarak sayılması istenilen bir mektup gönderdi. Buna ek olarak, 86’dan fazla çeşitli Kırgız ürünlerinin, onlardan 40’ı karayoluyla, 46’sı de demir yoluyla transit edilmesine izin verildi. Kaydediyorum ki, transit, kesintiye uğramadı, tüm ulaşım engelsiz yürütülmeye devam ediyor.
-Bugünkü günde Kazakistan’ın sınırımızda veteriner kontrolü kaldırmadığı bellidir. Buna ek olarak, 26 Aralık 2016’da Sankt-Peterburg’da düzenlenen Avrupa Komisyonu Yüksek Konseyi toplantısında Kazakistan kontrolü kaldırmama kararı aldı. Komşu ülkenin kontrolü kaldırmamasının nedeni nedir, anlatır mısınız?
-Kazakistan hala veteriner kontrolünü kaldırmıyor. Ancak, komşu ülkenin bununla ilgili belirli bir nedenii yoktur. Aralık 2016’da Kırgızistan’da AEB’e üye ülkelerin uzmanlarının içerildiği muayene gerçekleşti. Muayene sonunda herkez olumlu yorumlar verdi. Daha sonra, Sankt-Peterburg toplantısında Kazakistan hariç Birliğin tüm üyeleri bizim veteriner hizmetimizi destekledi. Kazakistan hariç, tüm ülkeler, veterinerlik ve bitki sağlığı önlemleri denklik olarak tanır, ancak Kazakistan hala karşıdır. AEB şartlarına göre, eğer üyelerden biri karşı olursa faaliyet sürdürülemez. Biz yıllarca Kırgız-Kazak sınırında veterinerlik kontrolün kaldırılması üzerine çok çalıştık, ama yıl sonunda onlar reddetti. Ama, veterinerlik hizmetin ve onun durumunun gereksinimleri karşılamıyor diyemeyiz. DTÖ’ye hizmet eden yabancı ortaklarımız ile hizmet değerlendirdik. Ortak dediğimiz Uluslararası Salgın Hastalıklar Ofisi’dir. Onun çalışanları ülkemize gelerek veterinerlik hizmet durumunu inceledi. Sonunda onlar bize 46 pozisyonları ve gereksinimlerinde 2 ila 4 ortalama bir puan verdi. Kaydedelim ki, 4 ve 5 puanını hatta Avrupa’nın çok gelişmiş ülkeleri de alamazdır. AEB’e katıldığımızdan beri Birliğe uymak için çok çalışmaktayız. Önce de kaydettiğim gibi, Aralık’ta Kırgızistan’da bulunan AEB birleşmiş komisyonu olumlu yorumlar verdi. Gelecekte, göstergeleri iyileştireceğiz.
-Kırgızistan’ın AEB’e katılmasından önce ilk aşamasında ülkemizi piyasaya alışması için destekleme şartı vardı. Şartın kapsamında müttefikler tarafından bitki sağlığı laboratuvarları inşa edilecekti. Laboratuvarın gerçek durumu hakkında bilgi verebilir misiniz?
- Bugünkü günde sadece Rusya'dan 1 milyon 800 bin ABD doları tutarında ekipman şeklinde yardım aldık. Burda, bunun ilk aşama olduğunu, toplam olarak iki işama olacağını kaydetmek istiyorum. İkinci aşamanın hayata geçirilmesi bu yılına planlanmaktadır. İkinci destek, ekipman şeklinde olacak, kalanı kendimiz inşa edeceğiz. Toplam olarak gelecek sene 4 yeni laboratuvarı inşa etmeyi ve 13’ü yeniden oluşturmayı planlıyoruz. Şu anda Bişkek ve Oş’ta tüm AEB gereksinimleri karşılayan 2 laboratuvar faaliyet sürdürmektedir. Kazakistan da yardım sağlama inisiyatifini desteklemişti, ama bugüne kadar onlardan hiçbir yardım almadık.
-Kazakistan bizim piyasayı iyice öğrendi. Ama komşu ülkenin ürünlerinin tüm standartlara uyduğunu söyleyemeyiz. Örneğin, endişelenmeye neden olabilecek kaçak malların olduğunu da biliyoruz. Bu temelde, biz Kazakistan ürünlerinin çoğu tüm gereksinimlerini karşıladığını varsayabilir miyiz?
-Biliyor musunuz, bazı malların ithalatının yasak edilmesi prosedür, her yerde vardır. Örneğin, bizde de şu anda, nodüler dermatit tırmandığı ve tavuk eti yasağı nedeniyle Kazak et ürünlerinin ithalat edilme yasağı var. Ayrıca, Afrika domuz insidansı nedeniyle Rusya'nın bazı bölgelerinden domuz etinin getirilmesi yasaktır. Kırgızistan’a gelen bazı kargoları geri gönderiyoruz. Örneğin, Çin’den bir tondan fazla altı eti geldi, onu geri gönderdik. Bu planda, bizim veteriner hizmetimizin bu konuda çok iyi çalıştığını güvenli şekilde söyleyebilirim. Kırgızistan’a kalite belgesine sahip ürünler ithal ediliyor.
Müzakere sonunda, Bitki Sağlığı Güvenliği Devlet Müfettişi Kalısbek Cumakanov, Kazak tarafının veterinerlik kontrolü kaldırması üzerinde daha da çok çalışacağını kaydetti.
Müzakere yapan Aman Alımbekov.
“Kabar” Kırgız Ulusal Haber Ajansı.
