BİŞKEK, 12 Aralık 2020 /Kabar/. Bugün büyük devlet adamı, Azerbaycan`ın milli lideri Haydar Aliyev`in vefatının sekizinci yıldönümüdür. Başkent Bakü`de ve Azerbaycan`ın tüm bölgelerinde Haydar Aliyev`i anma etkinlikleri gerçekleştirilmektedir. Resmi kurumlar, siyasi partiler, sivil toplum kuruluşları, medya temsilcileri ve geniş kitleler Haydar Aliyev`in Fahri Hiyaban`daki (Devlet Mezarlığı`ndaki) mezarını ziyaret ediyorlar.
Bilindiği üzere Haydar Alirza oğlu Aliyev 10 Mayıs 1923, ö. 12 Aralık 2003) . Azerbaycan'ın Nahçıvan kentinde doğmuştur. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Yüksekokulu`ndan mezun olduktan sonra eğitimine şimdiki adı Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi olan Azerbaycan Sanayi Enstitüsünün Mimarlık fakültesinde devam etmiştir. Ancak ülkenin içinde bulunduğu savaş dolayısıyla eğitimine devam edemedi.
1941 yılından itibaren Haydar Aliyev, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk İçişleri Komiserliğinde ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk Komiserleri Meclisi'nde Şube Müdürü olarak görev yaptı. Ardından 1944 yılında devlet güvenlik teşkilatlarına gönderildi. Bu dönemden itibaren devlet güvenlik teşkilatlarında çalışan Haydar Aliyev, 1964'ten Azerbaycan SSCB Bakanlar Kurulu yanında devlet güvenlik komitesinde başkan yardımcısı, 1967 yılından itibaren ise başkan olarak görev yaptı ve tuğgeneral rütbesine kadar yükseldi. Daha sonra şimdiki adı Saint Patersburg olan Leningrad'da özel yüksek öğrenim gördü. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih bölümünü bitirdi.
Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin 1969 yılındaki toplantısında, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri seçildi ve böylece Azerbaycan cumhuriyetinin başına geçmiş oldu. Ardından 1982 yılının Aralık ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro üyeliğine seçilerek SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Birinci Yardımcısı görevine getirildi ve böylece SSCB`yi yöneten kişilerden birisi oldu. SSCB Yüksek Sovyeti (parlamento) üyeliğini 20 yıl sürdüren Haydar Aliyev, 5 yıl ise SSCB Yüksek Sovyeti Başkanı Yardımcısı olarak da çalıştı.
1987 yılının Ekim ayında, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro'nun Genel Sekreteri olan Mihail Gorbaçov'un yürüttüğü politikaları protesto ederek görevinden ayrıldı. 20 Ocak 1990'da Kızıl Ordu'nun Bakü'de gerçekleştirdiği katliamdan dolayı Moskova'daki Azerbaycan temsilciliğine gelerek burada bir bildiri yayımladı. Bildiride Sovyet Rusya'nın bu katliamını protesto etti ve olayla ilgili kişilerin cezalandırılmasını talep etti.
Dağlık Karadağ sorununun baş göstermesi ile başlayan süreçte SSCB'nin politikalarını eleştirdi. İstediği sonuçları alamaması üzerine 1991 yılının Haziran ayında Sovyetler Birliği Komünist Parti üyeliğinden istifa etti. Temmuz 1990`da Azerbaycan'a dönen Haydar Aliyev önce Bakü`de, daha sonra Nahçıvan’da yaşadı. Burada Azerbaycan Yüksek Sovyeti milletvekili olarak görev yaptı. 1991 ile 1993 yılları arasında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Başkanlığı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Başkan Yardımcılığı gibi görevlerde bulundu. Ayrıca 1992 yılında Nahçıvan’da düzenlenen parti kongresinde, Yeni Azerbaycan Partisi'nin parti başkanı seçildi.
1993 yılına ülkede kriz sinyalleri verilmeye başlanmıştı. İç savaşın eşiğine gelinmesi ve bağımsızlığın tehlikeye düşmesi sebebiyle halk Haydar Aliyev'in başa geçmesini istemekteydi. Bu gelişmeler üzerine hükümet Haydar Aliyev'i Bakü'ye davet ederek 15 Haziran'da göreve çağırdılar. 24 Temmuz 1993 tarihinde Haydar Aliyev, Milli Meclis'in kararı doğrultusunda Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak göreve getirildi. Kısa bir süre sonra gerçekleşen 3 Ekim 1993 seçimlerinde de halk bir kez daha Haydar Aliyev'i cumhurbaşkanı seçti. 11 Ekim 1998 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimlerde de sonuç değişmedi ve Haydar Aliyev, oyların yüzde 76.1'ni alarak bir kez daha Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Ekim 2003 tarihinde yapılacak olan bir sonraki genel seçimlerde de halk Haydar Aliyev'in aday olmasını istese de sağlık durumunun kötüye gitmesi sebebiyle bunu kabul etmedi.
Uzun süren sağlık sorunlarının ardından tedavi için gittiği ABD'de (Clivleand hastanesinde) 12 Aralık 2003 tarihinde vefat etti. Haydar Aliyev birçok ödül, nişan ve birçok ülkenin fahri doktoru unvanını almayı başarmıştır. Haydar Aliyev 4 kez Sovyetlerin Lenin nişanı, Kırmızı Yıldız nişanı ve birçok madalya almış, iki defa Sosyalist Kahramanı adını, ayrıca çok sayıda yabancı devletin nişan ve madalyasını almıştır.
27 Mart 1997 - Kievde Azerbaycan Devlet Başkanı'na Ukrayna’nın büyük ödülü "Yaroslav Mudrı" nişanı verildi. 13 Nisan 1999 - Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Başkan Haydar Aliyev`e Türkiye’nin en önemli ödülü - "Atatürk Barış Nişanı"nı vermiştir.
20 Ocak 2001 - Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev`e Moskova Devlet Üniversitesinin "Fahri profesörü" adı verilmiştir.
3 Nisan 2003 - Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev Rusya Federasyonunun Emniyet, Savunma ve Hukuk Problemleri Akademisinin profesörü ve hakiki üyesi seçilmiş, Y. V. Andropov adına ödüle layık görülmüştür.
10 Mayıs 2003 – Rusya`nın yüksek ödülü - Mukaddes Apostol Andrey Pervozvannı nişanı ile ödüllendirilmesi ve anlaşma imzalanması.
Kaynak: Golden Bridge News
