Kırgızistan’ın Ankara Büyükelçisi Kubanıçbek Ömüraliyev, KABAR Haber Ajansı ile yaptığı özel röportajda,Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ikili ilişkilerin durumu, ekonomik potansiyeli ve ülkeler arasındaki işbirliğin geleceği hakkında konuştu.
Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilerinin seviyesi ve ticari ilişkilerin geleceğiyle ilgili açıklamalarda bulunan Kırgız diplomat, ülkeler arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin yeterince yüksek düzeyde olduğunu ve ikili ilişkilerde özel yere sahip olduğunu vurguladı. Türkiye’nin Kırgızistan’ın en büyük beş ticaret ve ekonomik ortaklarından biri olduğunun atını çizen Ömüraliyev, “Kendilerini ülkemizde sağlam bir şekilde kuran ve başarılı bir şekilde iş yürüten yüzlerce Türk şirketi ve girişimcisi Kırgızistan'da çalışıyor. Her yıl ticaret hacmi seviyesi olumlu yönde artıyor. 2018 yılında ticaret 394.5 milyon dolara ulaşırken, bunun 104.3'ü ihraç ve 290.2 milyonu ithal edildi. Ocak-Ağustos 2019'da ticaret hacmi 190,7 milyon dolar tutarındadır ve bunun 47,1 milyon doları ihracat, 143,5 ithalattır.” dedi.
Kubanıçbek Ömüraliyev, “Aynı zamanda, mevcut yıllık ikili ticaret hacmi iki devletin potansiyelini ve genel olarak siyasi, kültürel ve insani ilişkilerin seviyesini karşılamamaktadır.” ifadelerini kullandı.
İki ülkenin cumhurbaşkanları tarafından ülkeler arasındaki ticaret hacminin 1 milyar dolara kadar yükseltilmesi talimatı verildiğine işaret eden Büyükelçi, “Ticaret hacmini artırmak için iki ülkenin iş adamları ile girişimcileri arasındaki ticari ilişkileri geliştirmek gerekiyor. Örneğin, İş Forumu düzenleyerek ve iki ülkenin fuarlarına ve ekonomik etkinliklerine Kırgız ve Türk girişimcilerin karşılıklı katılımını sağlayarak, yatırım gösterileri ve sunumları organize ederek bu hedefe ulaşabiliriz. Bu bağlamda, 21 Kasım 2019 tarihinde İstanbul’da Kırgızstan Başbakan Birinci Yardımcısı Kubatbek Boronov ile Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın katılımıyla Kırgızistan-Türkiye Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) 9. Dönem Toplantısı düzenlendi. Toplantıya ayrıca iki ülkeden 350 girişimci katıldı. İş Forumu’nda ikili iş görüşmeleri düzenlendi. Görüşmelerde, hidroelektrik, teknoloji parklarının oluşturulması, tarım ürünlerinin ve mamul malların ihracatı, yeni yönetim yöntemlerinin ve üretim teknolojilerinin tanıtılması, potansiyel yatırımcıların araştırılması ve yatırımların çekilmesi, iki ülke arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi gibi alanlarda işbirliği ele alındı. Kırgızistan-Türkiye KEK 9. Dönem Toplantısı ardından 7 anlaşmaya imza atıldı.” şeklinde konuştu.
22 Kasım 2019’da devam eden Kırgızistan-Türkiye KEK 9. Dönem Toplantısı’nda Eylem Planının iliştirildiği Protokolü kabul edildiğine dikkati çeken Ömüraliyev, “Bu belge, ticaret ve yatırım, sanayi, madencilik, finans ve bankacılık, sağlık, eğitim ve bilim, kültür, bilgi ve turizm, sosyal koruma, ulaşım ve iletişim, teknik yardım, işgücü ve turizm gibi alanlarda ikili işbirliğinin geliştirilmesi ve genişletilmesi için belirli eylemlere ve son tarihlere sahip 76 görev içeriyor. Ülkelerin sorumlu makamları, söz konusu Eylem Planı maddelerinin uygulanmasını üç ayda bir izleyecektir.” dedi.
Ayrıca, Büyükelçiliğin her zaman iki ülke arasındaki ticaret hacminin büyümesi konusunda aktif çalıştığının altını çizen diplomat, “2019'un son 10 ayında, Türk girişimcilerini Kırgızistan'ın çeşitli bölgelerindeki yatırım fırsatları ve projeleri ile tanıştırmak için 10'dan fazla yol gösterisi ve sunum gerçekleştirdik. Bu toplantıların sonuçlarına dayanarak, ülkenin liderliğine Kırgız-Türk ticaret bağlarını kurmak için somut önerilerde bulunuldu.” ifadelerine yer verildi.
Gelecek vaat eden işbirliği alanlarının olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Kubanıçbek Ömüraliyev, “Şüphesiz, daha önce de söylediğim gibi, iki ülke arasındaki ilişkilerin potansiyeli çok büyük ve bu konuda çok fazla işbirliği alanı var. Bugüne kadar, Kırgızistan ile Türkiye arasında ticaret ve ekonomik alanda umut vaat eden işbirliği alanları ticaret, tarım, sanayi (tekstil, işleme, kimyasal vb.), yatırımlar, ulaşım, iletişimdir.” diye konuştu.
“Devletler arasında gelecek yıl için bir eylem planı var mı?” sorusunu cevaplayan Kırgızistan Büyükelçisi, “Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Bişkek’e gerçekleştirdiği ziyaretinde düzenlenen Kırgızistan-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi'nin IV. Toplantısı kapsamında siyasi, ticari, ekonomik, kültürel ve insani alanlarda ikili işbirliğini kapsayan kararları uygulamak için bir Eylem Planı kabul edilmiştir. Taraflar, söz konusu Planda yansıtılan faaliyetleri sistematik ve kademeli olarak uygulamaktadır.”dedi.
Ülkeler arasında kültürel ve insani ilişkilerin nasıl kurulduğunu anlatan Ömüraliyev, şunları kaydetti:
“Kültürel ve insani işbirliği Kırgızistan-Türkiye işbirliğinin en dinamik alanlarından biridir. Bu işbirliği kapsamında, Kırgız Cumhuriyeti'nden 1926 öğrenci Türkiye üniversitelerinde eğitim alıyor, bunların 750'si devlet burslarıyla eğitim görüyor. TC Diyanet İşleri Başkanlığı ve TC Diyanet İşleri Fonu tarafından tahsis edilen burslar çerçevesinde Türk üniversitelerinin ilahiyat bölümleri ve ilahiyat liselerinde Kırgız Cumhuriyeti'nden 200'den fazla vatandaş eğitiliyor.”
Kırgızistan ile Türkiye arasında kültürel alanda işbirliğinin düzinelerce etkinliğin düzenlendiği devlet ve uluslararası kuruluşlar (Türk Konseyi, TÜRKPA, TÜRKSOY, vb.) düzeyinde yürütüldüğünün altını çizen Büyükelçi, “2018 yılında Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) tarafından ilan edilen Cengiz Aytmatov Yılı kapsamında bir dizi kültürel etkinlik düzenlendi. 18-19 Aralık 2018 tarihleri arasında Kastamonu’da düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları 36. Dönem Daimi Konsey Toplantısında, Kırgızistan’ın Oş şehri, 2019 Türk Dünyası Kültür Başkenti seçildi. 20 Nisan 2019’da ise Oş şehrinde “Oş, 2019 Türk Dünyası Kültür Başkenti” etkinliğinin açılış töreni düzenlendi. Törene Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov ve 20 Türk Dili Konuşan Devletlerden heyetler katıldı. 30 Kasım 2019’da da söz konusu etkinliğin kapanış töreni yapıldı.” ifadelerine yer verdi.
Kırgızistan’ın Ankara Büyükelçiliği’nin Kırgızistan ile Türkiye arasındaki kültürel ilişkilerin gelişmesini amaçlayan etkinlikleri listeleyen Kubanıçbek Ömüraliyev, şöyle devam etti:
“7 Kasım 2019’da Ankara’daki Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde Kırgız ünlü sanatçıları Süymönkul Çokmorov ile Tattıbübü Tursunbayeva’nın anısına kültürel etkinlik düzenlendi. Etkinlik, TÜRKSOY’un destekleriyle Büyükelçilik tarafından organize edildi.
Kırgız Cumhuriyeti’nin halk yazarı, mütefekkir, diplomat ve dünya edebiyatının büyük kalemlerinden biri olarak milletlerarası bir saygıya mazhar olmuş kıymetli dünyaca ünlü yazar Cengiz Aytmatov’un heykeli, 91'inci doğum gününde Keçiören’de açıldı. 12 Aralık 2019’da açılan Cengiz Aytmatov’un heykeli, Kırgızistan’ın Ankara Büyükelçiliği’nin önerisiyle yapıldı. Proje, Mayıs 2019’da Keçiören Büyükşehir Belediye Başkanı Turgut Altınok ile yaptığım görüşmede önerilmişti.
Ayrıca, 19 Aralık 2019’da Türkiye’nin başkenti Ankara’da Kırgızistan’ın ünlü Kırgız bale sanatçısı, SSCB Halk Sanatçısı Çolponbek Bazarbayev’in doğumunun 70. yılı kutlandı.
Daha önce varılan anlaşmaya göre, Dördüncü Dünya Göçebe Oyunları 2020 yılında Türkiye'de yapılacak.
İnsani işbirliğinin önemli bir noktası, Sağlık ve Tıp Bilimleri Alanında İşbirliği Anlaşması uyarınca Kırgız Cumhuriyeti'nin 100 vatandaşına Türkiye’nin hastanelerinde yılda ücretsiz olarak muamele edilmesidir. Kırgızistan Sağlık Bakanı Kosmosbek Çolponbayev ve Türkiye Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, 20-28 Mayıs'ta Cenevre'de düzenlenen 72. Dünya Sağlık Asamblesi çerçevesinde sağlık ve tıp bilimleri alanında işbirliği konusunda ek protokol imzaladı. Cenevre'de imzalanan protokol uyarınca, Türk tarafının, Kırgız Cumhuriyeti vatandaşlarının, Türk sağlık kurumlarında tedavi için yılda 100 ila 150 kişi arasında artırılmasını taahhüt ediyor. 11 Kasım 2019'da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu Anlaşmanın onaylanmasına ilişkin Kararname'yi imzaladı ve anlaşma, Dışişleri Bakanlığı'nın notunu aldıktan sonra yürürlüğe girecek.”
Kırgızistan Büyükelçiliği’nin Türkiye'deki Kırgız diaspora çevreleriyle işbirliği konusunda açıklamada bulunan Kırgız diplomat, Büyükelçiliğin özellikle Türkiye’deki Kırgız öğrencileri, Van’daki Kırgızlar ve Türkiye’de geçici olarak çalışan veya yaşayan vatandaşlar olmak üzere Kırgız diasporası ile çalışma ilişkilerini düzenli olarak sürdürdüğünü söyledi. Büyükelçi, Kırgız öğrencilerine her zaman yardım gösterildiğini sözlerine ekledi.
Kırgızistan'daki Maarif Okulu Kuruluş Projesi hangi aşamada? sorusuna yanıt veren Ömüraliyev, “1 Eylül 2018'de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Kırgız Cumhuriyeti'ne gerçekleştirdiği resmi ziyareti sırasında Kırgız Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı ile Türkiye Maarif Vakfı (TMV) arasında bir mutabakat zaptı imzalandı. Mutabakat Maarif Vakfı eğitim kuruluşlarının açılmasını sağlar ve Tarafların Maarif eğitim kuruluşlarının açılması için gerekli koşulları yaratma niyetini ifade eder.
30 Ekim ve 4 Kasım 2019 tarihlerinde Kırgız ve Türk taraflarının çalışma gruplarının ortak toplantıları yapıldı. Taraflar, Kırgız Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı ile Türkiye Maarif Vakfı arasında, Kırgız Cumhuriyeti'ndeki özel eğitim kurumlarının açılması ve işleyişi ile ilgili olarak bir anlaşma taslağı hazırladılar. Bu taslak Anlaşma, Kırgız Cumhuriyeti'nin ilgili bakanlıklarına incelenmek üzere gönderildi. Onaydan sonra, Anlaşma taslağı diplomatik kanallardan Türk tarafına değerlendirilmek üzere gönderilecektir. Kırgızistan-Türkiye KEK 9. Dönem Toplantısının sonuçlarına göre, Eylem Planının 76. paragrafı, Anlaşmanın 2020'nin 1. çeyreğinde imzalanacağını ortaya koymaktadır.” değerlendirmelerinde bulundu.
Türkiye’deki Kırgızların hak ve menfaatlerini korumak için Büyükelçilik tarafından yürütülen çalışmalardan bahseden Kubanıçbek Ömüraliyev, şunları anlattı:
“Bildiğiniz gibi, Büyükelçiliğin temel görevlerinden biri, Türkiye'de ikamet eden Kırgız vatandaşlarının haklarını ve çıkarlarını korumaktır. Türkiye'de geçmiş yıllarda kalanlar da dikkate alınarak, Türkiye'de kalan tahmini Kırgız vatandaşlarının sayısı yaklaşık 30 bin Kırgız vatandaşına ulaşabilir. Belli bir kısmı kaçak işçi göçmenleridir. Halen Kırgız Cumhuriyeti'nin yaklaşık bin vatandaşı Ankara Konsolosluk Bölgesi'ndeki konsolosluk kayıtlarına kayıtlıdır. Kırgız vatandaşlarının sayısındaki sürekli artış basitleştirilmiş bir vize rejimi ile ilişkilidir ve Kırgız vatandaşlarının göç akışı kontrol altında değildir. Vizesiz rejimi kullanarak, Kırgız Cumhuriyeti vatandaşları iş aramak için Türkiye’ye girmeye ve çalışma izni ve buna bağlı olarak çalışma vizesi olmadan yasadışı çalışmaya başlıyorlar. Türkiye'de çalışan vatandaşlara yardımcı olmak amacıyla, iki tarafın vatandaşlarına çalışma vizesi vermek için konsolosluk ücretlerinin karşılıklı olarak azaltılması konusunda Türk tarafı ile bir anlaşmaya varılmıştır.
Kırgız Cumhuriyeti vatandaşlarının Türkiye'de kaldığı sayısız itirazla bağlantılı olarak ve onlara yardımcı olmak amacıyla, çevirinin onaylanması için ödemenin iptal edilmesine, yani belgeyi Türkçe'ye çeviren kişinin imzasının gerçekliğinin doğrulanmasına karar verildi. Aynı zamanda doğum, evlilik, boşanma, ölüm ve isim değişikliği belgelerinin tercümeleri konsolosluk memurları tarafından yapılır.
Ayrıca, konsolosluk kaydı için başvuruda bulunmak üzere konsolosluk ücretlerinin kaldırılmasını sağlayan Kırgız Cumhuriyeti vatandaşlarının konsolosluk kaydına başvurma ve konsolosluk kaydından çıkarılma prosedürü de onaylanmıştır.”
