BİŞKEK, 9 Şubat 2019 /Kabar/. İran'da son dönemde artan çevre sorunlarının başında hava ve toprak kirliliği ile su sorunu geliyor.
Ülke gündeminde hava kirliliğine ilişkin değerlendirmelere sık sık yer verilirken toprak kirliliği ile su sorununun ihmal edilen çevresel konular arasında yer aldığı belirtiliyor.
İran'da insan yaşamını doğrudan etkileyen temel sorunların başında hava kirliliği geliyor.
Yılda 3 bini başkent Tahran, 2 bini diğer eyaletlerde olmak üzere yaklaşık 5 bin kişinin hava kirliliğine bağlı nedenlerle hayatını kaybettiği İran'da, şehir yapılanmasında bilimsel bir yöntem izlenmediği için kentlerin büyümesiyle artan kirlilik, fosil yakıtların kullanılması, endüstriyel imalat ve kum fırtınaları hava kirliliğine yol açıyor.
Eski ve hasarlı otomobillerin yaygın olarak kullanıldığı ülkede hava kirliliğinin yüzde 70'i egzoz gazlarından kaynaklanıyor.
İran'ın daha çok Tahran, Meşhed ve Tebriz gibi büyük şehirlerinde görülen hava kirliliği hayatı sık sık olumsuz etkiliyor. Ülkede bazı dönemlerde özellikle de kış aylarında, artan hava kirliliği nedeniyle eğitime ara verilmek zorunda kalınıyor ve yine bu gibi durumlarda kalp ve akciğer hastalarının uzun süre açık havada kalmamaları tavsiye ediliyor.
Tahran hava kirliliğinde ilk 12 şehir arasında
Başkentin hava sirkülasyonuna uygun olmayan fiziki yapısı ve nüfus yoğunluğunun yanı sıra eski araçlar ile milyonlarca motosikletin çıkardığı egzoz gazları, Tahran'da hava kirliliğini artıran etkenler arasında gösteriliyor.
Tahran, dünya genelindeki hava kirliliği sıralamasında ilk 12 şehir arasında yer alırken, yetkililer belli günlerde plaka rakamına göre araçların trafiğe çıkmasına izin vererek başkentteki hava kirliliğinin önüne geçmeye çalışıyor.
Toprak kirliliği ve erezyon
İran'da bir diğer çevre sorununu toprak kirliliği oluşturuyor. Ülkenin tarım arazilerinde kimyasal gübrelerin kontrolsüz ve aşırı kullanımı ile kimyasal atıkların toprağa gömülmesi toprak kirliliğinin başlıca nedeni olarak gösteriliyor. Toprak kirliliği de doğrudan gıda güvenliğini tehdit ediyor.
İranlı yetkililer toprak kirliliğinin önüne geçilebilmesi ve mevcut toprakların korunması için çeşitli bölgelerde su havzaları oluştursa da ülkede erozyon nedeniyle büyük toprak kayıplarının yaşanmasının önüne geçemiyor.
Yılda 16 ton hektar toprağın yok olduğu İran'da, 125 milyon hektarlık alan su erozyonu, 32 milyon hektar ise rüzgar erozyonu tehditi altında bulunuyor
Su sorunu
İran coğrafi konumu itibarıyla oldukça sıcak bir bantta bulunuyor. Yıl içinde ülkenin bazı bölgelerinde sıcaklık kış aylarında eksi 20'li derecelere kadar düşerken yaz aylarında 50 dereceye çıkabiliyor.
Ortalama yağış miktarının yıllık 250 milimetre civarında olduğu İran'da yağmur miktarı da bölgelere göre ciddi değişikilikler gösteriyor.
Bunun yanı sıra ülkede yağışın büyük kısmı dönem olarak tarımsal üretime katkı sağlamayan aylarda gerçekleşiyor.
İran'daki su sorununun nedeni her ne kadar küresel iklim değişikliği ile açıklansa da ülkede artan nüfusun dengesiz şekilde dağılması ve tarım alanlarının plansız şekilde sulanması su sorunun başlıca nedenleri arasında gösterilebilir.
Huzistan, Sistan ve Belucistan, Rezevi Horasan, İsfahan, Şiraz, Bender Abbas, Kirman ve Meşhed'de şiddetli kuraklık görülüyor.
Kuraklıkla birlikte yaşanan su kesintileri zaman zaman halkın tepkisine de yol açıyor ve özellikle ülkenin güney bölgelerinde yaşayan halk durumu protesto etmek için sık sık gösteriler düzenliyor.
İran'ın turistik merkezlerinden biri olan İsfahan'daki Se-o-se Pol Köprüsü altında akan Zayende Nehri de kuraklıktan nasibini alan yerler arasında bulunuyor. Kuruyan nehre senede iki defa geçici süreyle su veriliyor.
Yine İran'ın güneydoğusunda yer alan Sistan ve Belucistan eyaleti de su sorununun derinden hissedildiği bölgeler arasında gösteriliyor.
Eyalette yaşanan kuraklığın yanı sıra içme suyu şebekesi de yeterli düzeyde hizmet vermiyor ve bölgede 400 köyün su şebekesine sahip olmadığı ifade ediliyor.
İran'daki su buharlaşması dünya ortalamasının 3 katı
İran, barajlar yoluyla su kaynaklarını korumak istiyor ancak burada da buharlaşma sorunuyla karşı karşıya kalıyor.
İranlı yetkililerin açıklamasına göre ülkede su buharlaşması dünya ortalamasının 3 katı olarak hesaplanıyor.
İranlılar havza ve barajlarda su tutmanın da sorunlarını çözüm olmayacağının bilinciyle son dönemlerde yer altı suları üzerinde çalışmalar yapıyor ve bitki örtüsünü korumak için çalışıyor.
AA
