BİŞKEK, 14 Ocak 2020 /Kabar/. 27 yıl önce, 14 Ocak 1994'te Jogorku Keneş'in milletvekilleri, kararlarıyla bağımsız Kırgız Cumhuriyeti'nin devlet sembollerinden biri olan Devlet Armasını onayladılar.
Kırgızistan Cumhuriyeti’nin arması, Kırgızistan Cumhuriyeti Yüksek Kurulu tarafından 14 Ocak 1994’te kabul edilmiştir. Armanın tasarımcıları: A. Abdraev ve S. Dubanaev’dir. Mavi renkteki yuvarlak armanın üzerinde kanatlarını açmış şekilde bir doğan kuşu vardır. Doğanın üzerinde Issık Göl bulunur ve gölün üzerinde de Kırgız Ala Dağları bulunmaktadır. Kırgız Ala Dağları’nın üzerinde altın ışıklarını saçan güneş yükselir. Yuvarlak armanın yan tarafları buğday ve pamuk desenler ile süslenmiştir. Armanın en yukarısında “Kırgız” (Кыргыз) en altında ise “Cumhuriyeti” (Республикасы) yazmaktadır.
Arma nasıl yaratıldı ve kabul edildi?
İçişleri Bakanlığı'nın basın servisine göre, armanın yazarlarından biri olan Yedek Polis Tümgenerali Sadırbek Dubanaev, devlet sembollerinin yaratılması ve benimsenmesinin hikayesini anlattı.
Pek çok vatandaş oldukça makul bir soru soruyor: "Bir polis nasıl bir sanat eseri çizebilir?" Tabii ki ben profesyonel bir ressam değilim, ressam Narın çocuk sanat okulu direktörü Aseyin Abdraev'iydi. Devlet sembolünün gelişimini başlatmış olmam, ressamı yaratıcılığa inandırmış ve ayarlamış olmam, geliştirdiği eskiz projelerinde düzenlemeler yapmış olmam, ressama ilham vermiştir. Kendisine milletvekillerinin ve yarışma komisyonunun fikir ve tercihleri hakkındaki bilgi de aktardım. Genelde ortak çalışmamızın beklenen sonuçları verdiğini düşünüyorum.
Narın'deki çocuk sanat okulu ressamı rahmetli A. Abdraev ile tanışmamızın tarihi, 1992 yılında Kırgız Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı sembollerinin geliştirilmesiyle başladığından temeli koyulmuştu.
Dönemin İçişleri Bakanı Tümgeneral M. Moldaşev emriyle bir yarışma duyurdu ve tüm bölge, ilçe polis departmanlarına departman sembollerinin geliştirilmesinde aktif rol almaları talimatını verdi. Narın İçişleri Müdürlüğü personeline İçişleri Bakanlığı ambleminin geliştirilmesi için yarışmaya katılacak iyi bir sanatçı bulma talebinde bulundum. Daha sonra İç İşleri Müdürlüğü adli tıp dairesi başkanı, polis yarbay M. Canuzakov, ressam A. Abdraev'i bana getirdi. Çabalarımıza rağmen, tarafımızdan geliştirilen İçişleri Bakanlığı'nın departman işaretinin taslağı, rekabetçi seçimde sadece ikinci sırada yer aldı, ressam İçişleri Bakanlığı'nın emriyle nakit ödülle teşvik edildi.
Devlet sembolleri yarışmasının duyurulduğu sırada, eşzamanlı olarak Narın bölgesinin At-Başinsky bölgesinin Akmoyun bölgesinden "Efsanevi Parlamento" milletvekiliydim ve Narın sakinlerinin de böylesine önemli bir tarihi meselede aktif rol almaları gerektiğini düşündüm. Ressam Aseyin Abdraev'i büroma davet ettikten sonra onu Devlet Amblemi'nin geliştirilmesi için yarışmaya davet ettim ama ilk başta kuşkuyla yaklaştı. “Cumhuriyette o kadar çok seçkin sanatçı var ki onlarla nasıl rekabet edebiliriz” diye yanıtladı. Onu ikna etmek için kendi başıma ısrar etmeyi başardım. Arma üzerindeki çalışma iki yıl sürdü.
"Efsanevi Parlamento" nun devlet sembolleri komisyonunda 21 milletvekili yer alırken, başkan ünlü yazar Kazat Akmatov'du. Bayrak, 3 Mart 1992'de Cogorku Keneş tarafından kabul edildi ve arma ile ilgili tartışmalar 14 Ocak 1994'e kadar 2 yıl sürdü.
Cumhuriyetin her yerinden toplam 2.234 eser alındı - armanın eskizleri. G. Aitiev Güzel Sanatlar Müzesi'nde rekabetçi seçim yapıldı, tüm eskizler herkesin görmesi için sergilendi. Sıradan insanlar yazılı incelemelerini bırakma fırsatı buldular. "Nur-19" adı altındaki eskizimizin birkaç eleme turu sırasında çok sayıda iyi eleştiri aldığını belirtmek gerekir. Bu nedenle, yarışma komitesi, armamızın bu taslağını diğer 5 eskiz arasından seçti.
Geliştirdiğimiz eskizler "Nur" sloganı altında yapıldı, gerçek şu ki, o sırada "Nur" yazısı Narın oblast araçlarının plakalarında gösteriliyordu ve biz de projelerimizi bu isimle adlandırmaya karar verdik.
Toplamda, armanın 53 taslak versiyonunu oluşturduk.
A. Abdraev ve ben hanedanlık armaları hakkındaki tüm kitapları ve diğer ülkelerin sembollerini inceledik. Sanatçı tartışılan tüm fikirleri kağıt üzerinde uyguladı. İlk başta, ana sanatsal bileşen kartaldı. Pençelerinde mızrak tutan bir kartal. Yurt tunduk veya kokor (kumiler için deri kap) tutan bir kartal.
Tüm bu seçenekler daha sonra tarafımızdan reddedildi, taslak tasarımı gören At-Başinsky ve Koçkor bölgelerinin aksakalları, tunduk'un arma kompozisyonunun alt kısmında olamayacağını fark ettiler, insanlar "tundugun tuşkur" a yemin ederdi ve kartal ve mızrak, kompozisyonumuza biraz saldırganlık kattı.
Barış seven bir kartal çizme çabası içinde, beyaz bir şahini "çizdik". Sonrasında farkına varmadan “Efsanevi atamız Manas ata'nın Ak-Şumkar'ını çizdiklerini fark ettik! Şahinin arka planında, görkemli dağlarımızın sırtı "Ala Too" tasvir edildi, göl kıyısında büyüdüğüm için Issık- Gölü görüntüsünde ısrar ettim.
Armanın kompozisyonunun üst kısmında, başlangıçta Müslüman sembollerinin ana hatları yansıdı, bu sanatçının fikriydi, çünkü ona göre Sovyet sembollerinden uzaklaşmamız gerekiyordu: orak, çekiç ve kırmızı yıldız.
Sanatçının sürekli olarak "Kırgızistan" yazısını, ancak 1993'te kabul edilen Anayasa'yı kendisine sunduğum birkaç görüşüm ve tartışmadan sonra çizdiğini hatırlıyorum, Aseyin, "Kırgız Cumhuriyeti" yazısını yeniden yapmayı kabul etti.
1992'nin sonunda, birkaç ciddi eskiz projemiz vardı. Aralarında krokileri gösterdiğim Efsanevi Parlamento milletvekilleri, tüm projeleri dikkatle inceledikten sonra, Manas şahini imajıyla gözlerini tek bir projede kestiler ve bunun gerçekten bir buluntu olduğunu kaydettiler. Sadece dağların tepesine çizilen Müslüman sembollerini onaylamadılar ve Kırgız ambleminde dağların arkasından yükselen büyük altın ışınları ile parlak bir güneş görmek istediklerini belirterek, topraklarımızı ısıtmaları gerektiğini, dağları isimlendiren çizilmiş dağları ve gölü de eleştirdiler.
Geziden dönerken ressama halk temsilcilerinin görüşlerini anlattım. Bundan ilham alan sanatçı, yuvarlatılmış bir armanın yeni bir eskizini geliştirdi ve bunun bir uçak penceresi şeklinde olacağını söyledi, bu fikri beğendim. Komisyon başkanı K. Akmatov bir keresinde tüm eskizlerimizin bir şekilde dikdörtgen ve oval olduğunu, devlet organları tarafından basılmaya uygun olmadığını, bu notun da dikkate alındığını söyledi.
Bundan sonra, Aseyin Abdraev ve ben sadece bir tanesine, bu taslak versiyona odaklandık ve daha sonra içinde somutlaşan fikirlerden sapmadık.
Geliştirilen eskizleri olabildiğince çok insana göstermeye, yorumlarını dinlemeye, fikir toplamaya ve biriktirmeye çalıştık. Eskizler, başkanlığımdaki bölge İçişleri Bakanlığı personeli A. Abdraev başkanlığındaki sanat okulunun kolektifinde tartışıldı. Eskizler, Efsanevi Parlamento milletvekilleri arasında defalarca tartışıldı.
Tanınmış bir gazeteci, KTRK Narın televizyon stüdyosu muhabiri Bolokbai Şerimbekov, Narın bölgesi nüfusunun bizim tarafımızdan geliştirilen eskizler hakkındaki görüşlerinin çalışılmasına ve pratik öneriler alınmasına büyük katkı sağladı.
Bir gün komisyon, Beyaz Saray'ın salonunda finale kalan armanın 5 eskizini çıkardığında, Efsanevi Parlamento'nun saygın milletvekilleri, Oş bölgesi temsilcileri Aikokul Murzukarimova, Azim Karaşev, Erkinbai Koçkorov ve diğerlerinden arma eskizimiz için eleştiriler aldım. Onların görüşüne göre eskiz cumhuriyetin güneyinin rengini göstermedi, bu sorunun çözümünü yansıtan sanatçı, pamuk çizmenin gerekli olduğu sonucuna vardı, güneyimizin kişileştirilmesi, özellikle milletvekilleri, pamuğun buğdayla birlikte çizildiğini kaydetti.
Geliştirilen eskizler ailemizde de tartışıldı. En büyük oğlum Bakıt bir keresinde tasvir edilen şahinin, tıpkı tüm kuşların mahmuzları olması gerektiği gibi bacaklara sahip olduğunu fark etti. Bu eleştirinin ardından sanatçı ve ben şahin bacağının şekline bakmak için özel olarak doğalara gittik ve uygun ayarlamaları yaptık.
"Nur-19" un bu özel versiyonu komisyon tarafından en iyi beş tanesi arasında onaylandı. Draft versiyonumuz 350 milletvekilinin 284'ünün onayını alarak kazandı ...
Armanın yazarları sadece ikimiz değiliz, Aseyin Abdaraev ve Sadırbek Dubanaev. Yazarlar haklı olarak tüm Kırgızistan halkı olarak, fikirlerini bizimle paylaşan, tavsiye eden, eleştiren, Güzel Sanatlar Müzesi'nde incelemelerde bulunan herkes adlandırılabilir. Başkan, "Efsanevi Parlamento" milletvekilleri, armanın eskizlerinin seçimi için yarışma komisyonu, Cogorku Keneş Başkanı, İçişleri Bakanlığı kolejinin üyeleri, Narın İçişleri Müdürlüğü personeli, Narından Abdrayeva’yı defalarca yarışmaya götüren şoförüm Salmorbek'e kadar. Hepsine çok minnettarım!
Rahmetli sanatçı Aseyin Abdraev ile uzun yıllar dostluk içinde olduk.
Böylece atamız Manas'ın Ak-Şumkar'ı (şahin) ülkede dayanışma, dostluk ve sükunet sembolü oldu. Ala-Too dağları ve inci İssık-Göl gölü, cumhuriyetimizin güzelliğini ve gururunu temsil ediyor. Dağların arkasından yükselen güneşin altın ışınları, dünyamızın nezaket ve sıcaklığının kişileşmesidir. Arma ülkenin kuzey ve güney kısımlarını yansıtır, armanın yanlarında sadece cumhuriyetin güneyinde yetişen beyaz pamuk tasvir edilir ve stilize buğday başakları, Sarı-Өzөn'ı yansıtır.
Arma 4 ana unsur içerir - Ala-Too, Issık-Göl, Ak-Şumkar ve pamuklu buğday başakları. Armanın da mavi, beyaz, altın sarısı ve kahverengi olmak üzere 4 rengi vardır. Armanın her bir unsurunda yedi bileşen vardır. Yedi, halkımızın en sevdiği sayıdır ve özel bir anlamı vardır. Örneğin, armadaki Ala-Too'nun yedi zirvesi vardır, Boksө-Too - ayrıca yedi. Beyaz şahinin her iki tarafında yedi tüy vardır ve yapraklı pamuğun da yedi tüyü vardır.
Geçen yıl, gazeteciler Cogoku Keneş'in milletvekilleri ve Hükümet üyeleri arasında bir anket yaptılar ve "Kırgız Cumhuriyeti'nin devlet ambleminde hangi resimler var?" Ne yazık ki, birçoğu Ak-Şumkar (şahin) Manas ata - bir kartal olarak adlandırmakla yanılıyordu. Arması eleştiren pek çok insan, armanın kartal değil, şahin olduğunu unutarak, “kartalımız çok dayanıksız” diyor.
Devlet sembollerinin yazarları, aileleri ve sevdikleri, devlet sembollerinin yaratılmasına dahil olmaktan gurur duyuyorlar, bu bizim Kırgız halkımıza hediyemizdir. Bu vesileyle tüm halkımıza, İçişleri Bakanlığı çalışanlarımıza esenlik, refah ve sağlık diliyorum! Bayrağımız, armamız ve marşımız cumhuriyette ve yurtdışında halkımızın ruhunu ısıtsın. Gençlerimizin ahlakı ve vatanseverliği güçlensin!
Çeviri: Golden Bridge News’e ait
