Geçen hafta Kırgızistan'da ekonomi ile ilgili önemli olaylar meydana geldi.
Kırgızistan’ın ekonomisinde potansiyel yatırımcılardan biri Arap devletidir. Basra Körfezi ülkelerinden yatırımcıları özel iş ve büyük şirketlere çekmek konusunda çalışmalar, Almazbek Atambayev’in Cumhurbaşkanı görevine gelmesinden başlamıştır. Ekonomik ilişkileri hızlandırmak amacıyla birkaç Körfez ülkelerinde, özellikle, Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar ve yakın zamanda Arap Emirlği’nde Kırgızistan Büyükelçilikleri açıldı. Tüm ticaret ve ekonomik ilişkilerin yaklaşık % 90'ı Emirliği'ne tahakkuk etmesine rağmen, Abu Dabi'deki Kırgızistan Büyükelçiliği yakın zamanda açıldı, ancak Kırgızistan’ın Dubai Konsolosluğu çok başarılı bir şekilde faaliyet göstermektedir. Tam olarak çalışan doğrudan bir hava yolu uçuşu var. Aynı zamanda, diğer Körfez ülkelerinin gereksinimlerini karşılamak için çok fazla kredi fonu yatırım yapabilecekleri büyük finansal potansiyeli iyi bilinmektedir. Örneğin, tek bir Katar Yatırım Fonu 800 milyar dolarlık bir potansiyele sahiptir. Ancak Kırgızistan'da henüz temsil edilmemiştir.
İlişkilerdeki büyük potansiyelleri göz önüne alan bu ülkelerdeki Kırgızistan Büyükelçileri, Kırgızistan'a Arap iş adamlarını çekmede hiç yorulmadan çalışmaya devam ediyor ve yerel şirketler ile çok sayıda görüşmeler düzenliyordur. Bu hafta başında Kırgızistan'ın Suudi Arabistan Büyükelçisi Abdulatif Cumabayev Riyad'da yerel girişimcilerle bir görüşme düzenledi. Büyükelçinin yaptığı toplantıya, özellikle “Al Muhaydib” şirket Genel Müdürü Süleyman Al Muhaydib, “Al Himma” Holding Başkanı Dr. Abdülaziz El-Babtin, “Saudi Parkinson society” şirket İcra Direktörü Adnan Al-İsa, “Al-Saha” şirket Genel Müdürü Macid Al-Suveylim, “Al-Şahran” şirket Başkanı, ve böylece Suudi Arabistan'ın 30'dan fazla girişimcisi katıldı. Büyükelçilik tarafından Suudi Arabistan'ın iş adamlarına Kırgızistan mevzuatı, yatırım ve turizm olanakları hakkında bilgiler verildi ve “Kyrgyzstan: So much to discover” başlıklı kitapçıklar, CD sürücüleri, Kırgızistan'ın turistik çekiciliği ile ilgili broşürler dağıtıldı.
Suudi Arabistan girişimcileri, Kırgızistan ile ticari ve yatırım alanında yakın işbirliği yapmak isteklerini dile getirdi ve ileride Kırgızistan ekonomisine yatırım yapmak konusunda potansiyel projeleri mutlaka dikkate alacaklarını söyledi.
Doğu tarafta çalışan Kırgız diplomatları da aktif halde faaliyet sürdürmektedir. Özellikle, Kırgızistan'ın Çin, Japonya, Güney Kore, ve Malezya Büyükelçileri. Geçen hafta, Kırgızistan'ın Guangzhou Başkonsolosu Maksat Tentimişov, Guangdong Dikiş ekipman Üreticileri Birliği Başkan Yardımcısı Shao Lishi ile görüştü. Toplantı sırasında Kırgızistan'da dikiş yapan şirketleri açma alanında iş birliği konuları görüşüldü. Çinlilere, Kırgızistan'da AEB piyasasına ve GTS+ çerçevesinde Avrupa Birliği'ne ihraç edilecek kumaş ve giysiler üretilecek dikiş işletmesini açma teklifi edildi.
Kırgızistan'ın AEB’ye katılması yavaş yavaş iyi sonuçlar göstermektedir. Bu yorum, Avrasya Ekonomik Komisyonu (AEK) temsilcilerinin katılımıyla Rusya Federasyonu Federal Meclisi ile Kırgızistan Cumhuriyeti Meclisi arasında Moskova'da düzenlenen Parlamentolararası İşbirliği Komisyonu toplantısında yapıldı.
AEK Entegrasyon Geliştirme Departman Direktör Yardımcısı Rimma Kiseleva, Kırgızistan ekonomisinin 2016 yılında % 3,8 oranında büyümesi, Avrasya Ekonomik Birliği ülkeleri arasında en yüksek orana sahip olduğunu söyledi. Onun tahminlerine göre, bu büyüme oranları Kırgızistan'da bu yıl içinde böylece kalacaktır. Kırgızistan ekonomisinin büyümesi, Kırgız işinin AEB piyasasında yeni fırsatlar alması ile bağlı olduğu kaydedildi. Uzmanlara göre, Kırgızistan'ın AEB’ye katılımı, ticari-ekonomik gelişimin yeni düzeyine çıktı, bu yılın sadece Ocak-Şubat ayı içinde ülke ticareti % 7,5 oranında büyüyerek, 331,1 bin dolar olarak gerçekleşmiştir. Buna ek olarak, Kırgızistan'ın AEB’ye katılımı, ülke vatandaşları için de iyi koşullar yarattığı zaten bellidir, yani, Kırgızistanlı işgücü göçmenleri, AEB ülkelerine istihdam için basitleştirilmiş bir prosedür ve Birlik mevzuatı ile güvence altına alınan sosyal haklara sahiptir.
Öte yandan, Kırgızistan Başbakanı Sooronbay Ceenbekov, Kırgızistan'ın GSYİH'sı 2016 yılında % 3.8 arttığını belirtti. Başbakan, aynı zamanda Kırgızistan'ın ek yatırım akışlarına ihtiyacı olduğunu vurguladı. Kırgızistan Hükümeti'nin başlıca görevlerinden biri, üretim kapasitesini arttırmaktır. Bunun için ülkenin enerji potansiyelini güçlendirmek gerekir. Kırgızistan'ın AEB’ye katılmasından beri, Birliğin finansal kurumları tarafından somut finansal destek alma fırsatı elde edildi. Bu hafta, Avrasya Ekonomik Komisyonu ve Kırgızistan Hükümeti arasındaki görüşmelerde, “Kambarata HES-2”nin ikinci türbininin değişimi için kullanılacak olan Avrasya Kalkınma Bankası tarafından 110 milyon dolar tahsis etmek için anlaşmaya varıldı. Bunun hakkında, geçen hafta ülke başkenti Bişkekte düzenlenen Avrasya Ekonomikk Yüksek Konseyi toplantısında belli oldu.
Dost ülkelerle entegrasyon kursunu seçen Kırgızistan, bir dizi büyük projeye aktif olarak katılıyor. Özellikle, Bişkek, Çin'in Büyük İpek Yolu'ndaki “Tek Kemer, Tek Yol” projesine katılmakla büyük ilgi gösteriyor. Bu projedeki katılımı artırmak için, başta Çin olmak üzere katılan ülkeler iki “proje destekleme fonu” yaratmayı düşünüyorlar. Kuruculara göre, ilk “fon” 5 milyar dolarlık bir sermaye ile olacak. İkinci “fon”un mali kapasitesi sadece 300 milyon dolar olacaktır. İşin amacı, Büyük İpek Yolu boyunca ülkelerin elektronik toptan ticareti yapmaktır. Kırgızistan, yaratıcılarından biri olma planlıyor. Büyük İpek Yolu üzerinde sanayileşme ve altyapı projelerinde ülkeleri desteklemek için yaratılacaklar. Fonların oluşturulması konusundaki kamusal tartışmada uzmanlar, Kırgızistan'ın bu projelere katılımının olumlu anlarını vurguladılar. Fonlardan birinin, coğrafyasının daha da genişlemesi ile tüm AEB ülkelerinde çalışması planlanmaktadır.
Ekonomik işbirliği çerçevesinde bağları genişletmede Çin, iyi bir örnek olacaktır. Kırgızistan'a yatırım yapmakla ilgilenen Guangzhou'daki Çin ayakkabı imalat şirketi, Kırgızistan'da üretim yapmayı planlıyor. “Sinhaopan” şirketinintemsicilerinin iş birliği olanakları incelemek üzere Kırgızistan’a ziyaret gerçekleştireceği anlaşma henüz yapılmıştır.
Hangi ülke olmasın, o ülkenin ekonomisi, ancak istikrarlı koşullar altında gelişir. Kırgızistan Ulaştırma ve Yol Bakanı'nın, Isık-Göl bölgesinde Balıkçı-Korumdu otoyolunun inşası ile ilgilenen Çin'in “Long High” şirketiyle olan sözleşmeyi feshetmek istemedildiği hakkında yaptığı açıklaması, ülkede faaliyet gösteren yabancı şirketler ile istikrarlı üretim ilişkileri kurma arzusunun bir örneğidir.
Bölgesel bağlamda, uluslararası yaptırımların kaldırılmasından sonra İran Orta Asya'da daha aktif hale geliyor. Özellikle Tahran, Kırgızistan'a yatırım yapmakla ilgileniyor. Geçen hafta, 19 Nisan 2017 tarihinde ülkede resmi ziyarette bulunan İran Dışileri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, İran'ın, Kırgızistan’ın küçük ve büyük hidroelektrik santrallerinin inşasına yatırım yapmaya hazır olduğunu ifade etti. Muhammed Zarif, “Özellikle, küçük ve büyük HES’lerde, inşaat, egzarcılık, yeni teknoloji alanlarında çalışmaya hazırız. Kırgızistan ile iş birliğinde hiç bir engellerin olmadığını vurgulamak istiyorum” ifadelerini kullandı.
Japonya ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkiler, muazzam bir potansiyel nedeniyle her zaman genel bir ilgi uyandırdı. 20 Nisan 2017 tarihinde, “Taza Koom” projesinin geliştirilmesi çerçevesinde Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı Sapar İsakov ile Japonya Arazi, Altyapı, Ulaştırma ve Turizm Bakan Yardımcısı Takeshi Mugishima ve “Fujitsu Ltd.”, “Nippon Signal”, “Shimizu Corporation”, “Himeji ABC Trading Co. Ltd.” ve “Marubeni Corporation” liderleri arasında bir görüşme düzenledi. Toplantı, Kırgız tarafının altyapı projelerinin, özellikle de “Taza Koom” projesinin uygulanması için Japonyanın önde gelen teknolojilerini çekmek için düzenlendi. Buna ek olarak, Japon delegasyonu Kırgızistan'ın ilgili bakanlıkların ve bölümlerin temsilcileri ile görüştü.
