Kırgızistan’ın Nur Sultan Büyükelçisi Ceenbek Kulubayev, KABAR Haber Ajansına yaptığı röportajda, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in 27 Kasım 2019’da Kırgızistan’a yapacağı devlet ziyaretine ilişkin hazırlıklar hakkında anlattı.
Kırgız-Kazak ilişkilerinin bağımsız devletler olarak tarihi 1991 yılında başlıyor. İki ülkenin liderleri egemenliği kazandıktan hemen sonra, Kırgızistan ve Kazakistan arasında iyi komşuluk, dostluk ilişkiler ve karşılıklı yarar sağlayacak işbirliğinin geliştirilmesine öncelik verdi. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 15 Ekim 1992'de kuruldu.
Ancak, Kırgızistan ve Kazakistan halkları arasındaki dostluğun kökeninin uzak geçmişte kaldığına dikkat etmek önemlidir. Kırgızlar ve Kazaklar uzun zamandır kardeş insanlar olarak kabul ediliyor. Onlar kibar, dilsel, kültürel ve manevi-ahlaki kökleri ile yakından bağlantılıdır. Bütün bunlar, şüphesiz ki, Kırgız-Kazak işbirliğinin gelişmesinde kilit faktör olan iki halkın tarihsel kaderlerinin ortaklığına tanıklık ediyor.
Diplomatik ilişkilerin kurulmasından beri, Kırgız-Kazak ilişkileri, Ebedi Dostluk Antlaşması ve Müttefik İlişkiler Antlaşması'na uygun olarak gelişiyor ve derinleşiyor. Kırgızistan ve Kazakistan, yaklaşık 250 anlaşma, sözleşme ve belirli işbirliği alanlarını düzenleyen diğer belgelerden oluşan sağlam bir yasal temele dayanarak iyi komşuluk ve dostluk ilişkiler kurma konusunda harika bir iş çıkardılar.
Ülkeler arasında üst düzeyde siyasi ve ekonomik diyaloglar devam etmektedir.
Ülkelerimiz bugün yakın komşular, güvenilir arkadaşlar, stratejik ortaklar ve müttefiklerdir.
Ülkeler arasındaki başarılı işbirliğinin kanıtı da Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov’un 25-26 Kasım 2017 tarihleri arasındaki Kazakistan’a yaptığı siyasi ziyaretidir. Kırgızistan liderinin Kazakistan’a gerçekleştirdiği siyasi ziyareti sonucu, Kırgızistan-Kazakistan devlet sınırının belirlenmesi konulu Anlaşma ve Kırgızistan-Kazakistan devlet sınırının rejimi konulu Anlaşma imzalandı. Böylece, taraflar arasındaki devlet sınırının yasal olarak tamamlanması sona erdi. İki ülkenin liderlerinin ikili görüşmesinin, diplomatik ilişkilerin kurulmasının 25. yıldönümünde ve Ebedi Dostluk Antlaşması'nın imzalanmasının 20. yıldönümünde gerçekleştiği dikkat çekicidir.
Son iki yılda devlet başkanlarımız 5 kez, başbakanlarımız 3 kez ve dışişleri bakanlarımız 9 kez bir araya gelmiştir.
Kırgızistan Devlet Başkanı Sooronbay Ceenbekov, 15 Mart ve 6 Haziran 2018’de Orta Asya Devlet Başkanlarının 1. Danışma Toplantısına ve Astana şehrinin 20. Yıl dönümüne ithafen etkinliğe katılmak üzere Kazakistan’ı iki kez ziyaret etti.
Kazakistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Eylül 2018’de Kırgızistan’a geldi ve ziyareti çerçevesinde 3. Dünya Göçebe Oyunları’nın açılış törenine ve Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) Devlet Başkanları Zirvesi’ne katıldı.
Kırgız lideri Sooronbay Ceenbekov, Mayıs 2019’da katıldığı Avrasya Ekonomik Birliği'nin (AEB) Yıldönümü Zirvesi çerçevesinde Kazakistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Elbaşı Nursultan Nazarbayev ve Kazakistan’ın mevcut Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile ikili görüşmeler gerçekleştirdi.
Elbaşı, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Ceenbekov’u AEB Antlaşması'nın beşinci yıldönümünün onuruna ve Kırgızistan Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti arasındaki işbirliğinin derinleşmesine ve genişlemesine katkı sağlamasından dolayı "İlk Cumhurbaşkanı - milletin lideri Nursultan Nazarbayev" ödülüyle ödüllendirdi.
Kasım Cömert Tokayev, Haziran 2019’da Kırgızistan’a düzenlediği ziyareti kapsamında Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Devlet Başkanları Bişkek Zirvesi’nde yer aldı ve Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov ile ikili görüşmede bulundu.
Bu bağlamda, iki ülkenin işbirliğine ilişkin koordine çalışmalarının Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Avrasya Ekonomik Birliği (AEB), Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Türk Konseyi ve Asya'da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (CICA) gibi uluslararası kuruluşlar çerçevesinde koordine edilmesine dikkat edilmesi gerekir.
Devletlerimiz birçok uluslararası konuda ve bölgesel sorunlarda benzer ve yakın pozisyonlara sahiptir. Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgız Cumhuriyeti’nin 2027-2028’de BM Güvenlik Konseyi’nin daimi olmayan bir üyesi olarak aday gösterilmesini destekledi.
Ülkeler arasında parlamentolar arası ilişkiler gelişiyor. 2015 yılında, Kırgız Cumhuriyeti Meclisi ile Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi arasında Parlamentolararası Konsey kurulması konusunda bir anlaşma imzalandı ve ilk toplantısı yapıldı. Parlamentolar arası ilişkilerin geleceği Meclis Başkanı Dastanbek Cumabekov ile Kazakistan Parlamentosu Meclis Başkanı Nurlan Nigmatulin arasında Nur Sultan'da, 23-24 Eylül 2019 tarihlerinde Avrasya ülkelerinin milletvekillerinin 4. toplantısı çerçevesinde yapılan görüşmede ele alındı.
Bu yıl Kazakistan Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Kırgızistan’da resmi ziyarette bulundu.
yukarıda belirtilen üst düzeydeki ziyaretler, iki ülke arasındaki ikili işbirliğini derinleştirmek için olumlu bir temel oluşturdu.
Ticaret ve ekonomik alanda olumlu bir eğilim var. 2018 yılında, karşılıklı ikili ticaret hacmi 873.0 milyon dolar olarak gerçekleşti ve 2017 yılına göre % 10.6 arttı. Ocak-Temmuz 2019’da ticaret hacmi 547,1 milyon dolar oldu ve 2018’deki aynı döneme göre % 9.5 arttı.
En üst düzeyde, yakın gelecekte ticaret hacmini 2020 yılına kadar bir milyar ABD dolarına çıkarmak için bir anlaşmaya varıldı. Kırgızistan ve Kazakistan Başbakanlarının başkanlık ettiği Kırgızistan-Kazakistan Hükümetlerarası Konsey toplantılarında ekonomi ve ticaret alanındaki asıl ve ümit verici konular dikkate alınmaktadır. Kırgızistan ve Kazakistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) 8. Toplantısı bu yıl Bişkek'te gerçekleşti ve ardından küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklemeyi ve Kırgızistan'dan Kazakistan'a tarımsal ürün tedariki için karşılıklı yararlı işbirliği sağlamayı amaçlayan iki devlet için önemli belgeler imzalandı.
Tabii ki, tüm komşular gibi, Kırgız-Kazak ilişkilerinde de, başta AEB çerçevesinde ekonomik alanda sorular ortaya çıkıyor, ancak tartışılıyor ve aşamalı olarak çözülüyor. Ticaretin önündeki mevcut engeller karşılıklı yarar sağlayan ticareti ve ekonomik ilişkileri olumsuz yönde etkilemektedir. Bu tür olumsuz faktörler arasında, AEB gereklerine uymadıkları için Kırgız emtia üreticilerinin belirli türdeki ürünlerinin ihracına yönelik geçici yasakları, Kırgızistan-Kazakistan devlet sınırını geçerken kargoda çeşitli bürokratik gecikmeler yer alıyor. Veteriner hekimliği alanındaki engeller de mevcuttur. Kırgız Cumhuriyeti Başbakanlığı Devlet Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Güvenliği Müfettişliği verilerine göre, Ekim 2011'den itibaren, Kırgızistan'dan Kırgızistan’a duyarlı hayvanların ithal edilmesine ve ayrıca en az +70 derecelik bir sıcaklıkta ısıl işlem görmüş et ve süt ürünlerinin kısıtlanması vardır.
Bu yıl, Kazak tarafı bazı Kırgız tarımsal ürün türlerinde geçici bitki sağlığı kısıtlamaları kaldırdı, Rusya, Belarus ve Ermenistan Siciline dahil olan 75 Kırgız işletmesinin ürünlerini Kazakistan'a ulaştırma kabiliyeti olan, hayvansal kökenli ürünler (çiğ et) bölgesi sayesinde Rusya'ya geçişe izin verdi.
AEB ülkeleri arasındaki ticareti geliştirmek için, Kırgızistan üreticilerinin bu entegrasyon Birliğinin düzenlemelerini bilmesi ve bunlara uyması gerekir. Bu doğrultuda, Kırgızistan devlet yapıları sosyal yardım da dahil olmak üzere tavsiye ve pratik yardım sağlar.
Bu bağların korunması ve geliştirilmesine yönelik kültürel ve insani işbirliği uygun düzeydedir. Uzun yıllar boyunca, iki ülkenin sanatının ustaları tiyatro turları, konser etkinlikleri, sanatçılar, tasarımcılar, zanaatkarlar alışverişi yaparak izleyicileri memnun ediyorlar. Çok eski zamanlardan beri Kırgız ve Kazak hikâyeciler ve akın doğaçlamacılar, aytış performanslarında rekabet ettiler, yüksek yeteneklerini ve halklarının tarihi hakkındaki derin bilgilerini sergilediler. Bu gelenek bugün de devam ediyor. Şairler düzenli olarak Kırgızistan ve Kazakistan'ın farklı şehirlerinde rekabet eder ve kural olarak her iki ülkenin temsilcileri de kazanıyor.
Geçen yıl, Kırgızistan yazar Cengiz Aytmatov'un 90. yıldönümü Kırgızistan'da ve birçok ülkede yaygın olarak kutlandı. Ve Kazakistan, yazarın yıldönümünü değerli bir şekilde kutladı. Çok sayıda konferans, yuvarlak masalar, Kazakistan’ın ana tiyatrosu Astana Operası’nda festival etkinlikleri düzenlendi. Yazarın onuruna, iki ülkenin Başbakanlarının katılımıyla Kazakistan'ın başkentinde Cengiz Aytmatov Caddesi'nin resmi açılışı gerçekleşti. Cengiz Aytmatov anıtının Nur Sultan kentinde kurulması konusunda anlaşmaya varıldı. Sırasıyla, Bişkek'te de Kazak halkının büyük oğlu Abay'ın anıtı kurulacaktır.
Daha çok yakında Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te, Kırgızistan’da Kazak Tıbbı Günleri düzenlendi. 100'den fazla delegeden oluşan Kazakistan heyetine Kazakistan Sağlık Bakanı Yelcan Birtanov başkanlık etti. Kırgızistan'daki Kazakistan tıbbı günleri, sağlık alanında ikili işbirliğini güçlendirmek ve tıbbi kurumlar arasındaki etkileşimi genişletmek, vatandaşlara tıbbi bakımın varlığını ve kalitesini sağlamak için tecrübe ve bilgi, yenilik ve teknolojileri paylaşmak amacıyla gerçekleşti.
Kazakistan’ın Taraz kentinde 14-15 Kasım tarihleri arasında Uluslararası Türk Akademisi (TWESCO) tarafından Kazakistan'ın Taraz kentinde "Talas kurultayı: Tarih ve Hatıra" temalı uluslararası konferans düzenlendi. "Altın Orda Hanlığı", "1269'da yapılan Talas Kurultayı", "Yusuf Has Hacip'in 'Kutagdu Bilig' eserinin 950. yıl dönümü' başlıklı oturumlarla yapılan konferansta, bilim adamları, tarihi çalışmalarıyla ilgili bilgiler paylaştı.
Bu tür etkinlikler kuşkusuz halklarımız arasındaki dostluğu güçlendirmekte ve karşılıklı saygı, kardeşlik ve iyi komşuluk ilkeleri konusunda daha fazla işbirliği yapmak için en uygun umutları yaratmaktadır.
Bu tür ve Kırgız-Kazak işbirliğinin gelecek konularıyla ilişkin meseleler Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in Kırgız liderinin davetiyle 27 Kasım’da Kırgızistan’a yapılacağı devlet ziyaret kapsamında ele alınacaktır. Bu ziyaretin gündemi çok hareketli olacak ve iki devletin yaşam alanlarının neredeyse tamamını içeriyor. İki ülkenin devlet başkanları, resmi müzakerelere ek olarak, Yüksek Devletletler Arası Konsey Toplantısına katılacak. Gelecek görüşmelerde en önemlisi, önümüzdeki üç yıl için özel önlemler ve planlar içeren çok çeşitli alanlarda müttefik ilişkiler ve stratejik ortaklıklar, ticaret, ekonomik, yatırım, su ve enerji sektörlerinde, iletişim, tarım, sınır ötesi işbirliği, kültürel ve insani bağlar ve diğer ümit verici alanlarda, işbirliği programlarının benimsenmesi konularında daha derinleşen konular olacaktır. Ayrıca bütün ikili anlaşma paketinin, kararların ve devlet başkanlarının ortak bir bildiriminin imzalanması planlanıyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanı'nın Kırgızistan’a yapılacak devlet ziyaretinin yalnızca Kırgız-Kazak ilişkilerinde yeni bir sayfa açmakla kalmayacağına, aynı zamanda Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in ortaya koyduğu iyi komşuluk ilişkilerini, stratejik ortaklıkları ve ittifakları daha da derinleştirmede sürekliliği sürdüreceği konusunda hiçbir şüphe yok. 30 yıl boyunca cumhuriyete öncülük eden Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanının kardeşlik ilişkileri kurma ve Kırgızistan'la işbirliği yapma konusundaki üstün rolü şüphesizdir.
Kırgız Ulusal Haber Ajansı KABAR
