Geçen hafta Kırgızistan'da Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi'nin uygulanmasına ilişkin bir toplantı düzenlendi. Etkinliğe Kırgız Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı Aida İsmailova, Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanı Ulukbek Koçkorov, Eğitim ve Bilim Bakan Yardımcısı Nadira Cusupbekova, Sağlık Bakanlığı Tıp Dairesi Başkanı Cıldız İbrayeva, sivil toplum temsilcileri ve gönüllüler katıldı. Bu tür olaylar son derece önemlidir, çünkü engelli insanların sorunları bizim istediğimiz kadar sık gündeme getirilmez. Milli İstatistik Komitesi'nin son verilerine göre 2019 itibariyle ülkede 190 binden fazla kişinin engellilik aylığı aldığını belirtmekte fayda var. Bunlar sadece resmi olarak kayıtlı kişilerdir. İstatistiklerin kapsamına girmeyen insanlar olduğu anlaşılmalıdır.
Maalesef, Kırgızistan'daki engelli sayısının her yıl arttığını belirtmek gerekir. Yani 2015'te yaklaşık 168 bin engelli varmışken, son verilere göre, engelli insanların % 95'i çalışma çağında.
Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığına göre, bu yıl 16 bin 82 kişi engellilik gerçeğini ortaya çıkarmak için incelendi.
Bakanlıktan yapılan açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
“Geçen yılın aynı dönemine göre % 28,5 (6 bin 419 kişi) daha az olan engellilik gerçeğini tespit etmek için sınavı 16 bin 82 kişi geçti. Engelli olarak tanınan vatandaş sayısı % 28,3 (6126 kişi) azalmış, bunun ilk olarak tanınan engelli sayısı % 38,0 (2234 kişi), yeniden tanınan engelliler ise % 25,3 (1776 kişi) azalmıştır. Raporlama dönemi boyunca, 15 bin 331 engelli bireysel rehabilitasyon planlarını tamamladı. Bakanlık, protez ve ortopedik ürünlerin imalatı ve tekerlekli sandalye montajı konusunda sürekli çalışmaktadır. Ortopedik ayakkabıların görünümünü iyileştirmek için çalışmalar devam etmekte olup, yeni bir protez ürünleri teknolojisi geliştirildi ve uygulandı. Raporlama döneminde 4191 kişiye bireysel araçlar, protez ve ortopedik ürünler ve diğer imkanlar sağlanmıştır. 2 engelli çocuk da dahil olmak üzere 4 engelli kişi için tekerlekli sandalye sağlandı. Özürlüler için sanatoryumda tedavi için 6487 kupon çıkarıldı. 19 engelli çocuk (% 8,7) olmak üzere 217 engelli kişiye rehabilitasyon kursları verildi. Raporlama döneminde, 42 engelli kişi bilgisayar okuryazarlığı, kesim ve dikiş temellerinde beceri kazanmıştır.”
Nitekim, son yıllarda, engelli kişilerin istihdamı için özel kurslar düzenleme uygulaması yaygınlaşmıştı. Örneğin, engelli kişiler arasından web geliştiricilerini eğitmek için şu anda bir program uygulanıyor. Kursun % 80'inin uzaktan verildiği ve toplam eğitimin 5 ay sürdüğü bildiriliyor. Çok sayıda olmasa da engelli vatandaşların istihdamı devam ediyor. 2019'un III çeyreğinde, nüfusun istihdamını teşvik etmek için ilçe ve şehir hizmetleri, kota işlerinde 56 kişi dahil olmak üzere 169 kişiyi (2018'e göre % 46 daha fazla) istihdam etti (2018'den% 19 daha fazla).
1 Ekim 2019 itibariyle, 335'i kadın olmak üzere 669 engelli bakanlığın bölge ve şehir istihdam departmanlarına kayıtlıdır. Mevcut açık mesleklerin birçoğunun belirli tıbbi kontrendikasyonları olduğundan, tüm özürlü başvuru sahiplerine psikolojik, fizyolojik ve iş uygulanabilirliklerini belirlemek için danışılır ve mülakatlar yapılır.
Bununla birlikte, istihdama ek olarak, engellilerin eğitim, topluma entegrasyon ve tıbbi bakım gibi birçok başka sorunu da vardır. Bütün bu hususlar Birleşmiş Milletler (BM) konvansiyonunda ele alındığı için toplantı sırasında gündeme getirildi.
“Elbette devlet, engelli vatandaşlar da dahil olmak üzere vatandaşların haklarını ve çıkarlarını korumayı amaçlayan tutarlı bir sosyal politika izlemelidir” diyen Başbakan Yardımcısı Aida İsmailova, şöyle devam etti:
“Öncelikli görevler arasında, nüfusa yönelik sosyal hizmetler alanındaki mevzuatın iyileştirilmesi, tıbbi ve sosyal uzmanlığın reformu, kapsayıcı eğitimin başlatılması ve altyapıya erişim bulunuyor. Hükümet, bu doğrultuda, ülkenin ekonomik ve mali imkanlarını dikkate alarak aşamalı çalışmalar yapıyor.Günümüzde, sosyal alanda, çözümlerini gerektiren bir dizi önemli sorun birikmiştir. Gelecekte Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi hükümlerinin uygulanmasını ortaklaşa teşvik edeceğimizi umuyorum.”
Genel olarak, sözleşmenin uygulanması halihazırda devam ediyor. Toplantıda ilgili komite başkanları, BM Engelli Hakları Sözleşmesi'nin 2019-2022 hükümlerinin uygulanmasına yönelik çalışmalar ve engelliler için engellilik değerlendirme ve rehabilitasyon sisteminin 2019-2023 için optimize edilmesine yönelik yol haritasından bahsetti.
Engellilerin Haklarına İlişkin BM Sözleşmesi 2006 yılında kabul edilmiş ve 2008 yılında yürürlüğe girmişti. 2019 itibariyle, sözleşme 88 ülke tarafından imzalanarak 182 ülke tarafından onaylanmıştı.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) raporunda ise şunlar kaydedildi:
“Sözleşme, engelli kişilerin medeni, kültürel, siyasi, sosyal ve ekonomik haklarını tanımlar. Sözleşmeyi imzalayan Devletler, engelli kişilerin insan hakları ve temel özgürlüklerden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik etmeyi, korumayı ve güvence altına almayı ve onların doğuştan gelen haysiyetlerine saygıyı teşvik etmeyi taahhüt ederler. DSÖ, ulusal ve uluslararası düzeylerde eylem için ahlaki bir referans çerçevesi sağlayan ve DSÖ'nün engellilik konusundaki çalışmalarını destekleyen bu tarihi insan hakları sözleşmesini memnuniyetle karşılar.”
Toplamda, sözleşme erişilebilirlik, engelli çocuklar, eğitim çalışmaları, yaşam hakkı, riskler ve çok daha fazlası gibi konulara değinen 50 makale içeriyor.
Sözleşmenin amacı, engellilerin tüm insan hakları ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını sağlamak, korumak ve onların doğuştan gelen haysiyetlerine saygıyı teşvik etmektir. Engelliler, çeşitli engellerle etkileşime girdiklerinde, başkalarıyla eşit bir şekilde topluma tam ve etkili katılımlarına müdahale edebilecek kalıcı fiziksel, zihinsel veya duyusal bozuklukları olan kişileri içerir.
Yazan Gleb Kurenev
Rusçadan Türkçeye tercüme edildi.
